Pułapka renty wdowiej: ZUS potwierdza – we wrześniu 2025 wielu emerytów straci część 14. emerytury

Od 1 lipca 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoczął wypłaty nowego świadczenia – renty wdowiej. To połączone świadczenie, które pozwala seniorom otrzymać 100 proc. własnej emerytury lub renty oraz dodatkowo 15 proc. świadczenia po zmarłym małżonku. Choć wiele osób otrzyma więcej pieniędzy co miesiąc, nowe zasady mają też swoje pułapki. Wzrost dochodu może spowodować obniżenie czternastej emerytury albo całkowite pozbawienie prawa do niej. W artykule wyjaśniamy, jak to działa i co możesz zrobić, by nie stracić.

Kto może otrzymać rentę wdowią w 2025 roku?

Aby zakwalifikować się do renty wdowiej, osoba wnioskująca musi spełnić łącznie kilka kluczowych warunków:

• kobiety powinny mieć co najmniej 60 lat, a mężczyźni co najmniej 65 lat,
• muszą pozostawać w wspólności małżeńskiej ze zmarłym do dnia jego śmierci,
• nie mogą zawrzeć nowego związku małżeńskiego,
• renta rodzinna po zmarłym małżonku musi zostać nabyta nie wcześniej niż w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
• wysokość sumy świadczeń (własnej emerytury lub renty oraz części renty po zmarłym małżonku) nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury, czyli obecnie 4589,40 zł (3 x 1529,80 zł).

ZUS zwraca szczególną uwagę na prawidłowość złożonych wniosków. Odmowy zdarzają się w przypadku niespełnienia któregokolwiek z powyższych warunków lub gdy wysokość świadczeń przekracza ustawowe limity. Na decyzje odmowne seniorzy mają prawo złożyć odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, co daje im możliwość walki o swoje prawa.

Renta wdowia a czternasta emerytura – kiedy mogą pojawić się problemy?

Choć renta wdowia z pewnością poprawia miesięczne dochody wielu seniorów, to jednocześnie może wpływać na wysokość tzw. czternastej emerytury, którą seniorzy otrzymają we wrześniu 2025 roku. Warto przy tym przypomnieć, że pełna czternasta emerytura w tym roku wynosi 1878,91 zł brutto (około 1709,81 zł netto), czyli równowartość minimalnej emerytury.

Prawo do pełnej czternastki mają osoby, których łączna emerytura lub renta – uwzględniająca także nowe świadczenie wdowie – nie przekracza 2900 zł brutto. W przypadku przekroczenia tego limitu działa mechanizm pomniejszenia świadczenia według zasady „złotówka za złotówkę”. Oznacza to, że każdy dodatkowy grosz ponad próg 2900 zł brutto pomniejsza czternastkę o tę samą kwotę. Tym samym - dodatkowe złotówki z renty wdowiej mogą spowodować obniżenie czternastki.

Przykładowo:

• Emeryt z emeryturą lub rentą w wysokości 3000 zł brutto otrzyma czternastkę pomniejszoną o 100 zł, czyli w praktyce dostanie około 1778,91 zł brutto,
• Osoba z świadczeniem 3500 zł brutto dostanie już tylko około 1378,91 zł brutto czternastej emerytury,
• Przy świadczeniu 4000 zł brutto czternastka spadnie do 878,91 zł brutto,
• Natomiast senior z emeryturą na poziomie 4728,91 zł brutto lub wyższą wcale nie otrzyma czternastej emerytury.

Ten mechanizm jest nazywany przez ekspertów „pułapką waloryzacyjną”, ponieważ wraz z coroczną waloryzacją podstawowych świadczeń coraz więcej osób przekracza limit 2900 zł, co skutkuje zmniejszeniem lub całkowitą utratą prawa do czternastki, mimo wzrostu podstawowego dochodu. To powoduje, że seniorzy, którzy faktycznie dostają wyższe emerytury lub renty, mogą w efekcie otrzymać mniej dodatkowych pieniędzy niż w poprzednich latach.

Czternasta emerytura - propozycje zmian w limicie dochodu

Podstawą prawną wypłaty czternastej emerytury jest ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U. 2023 poz. 1234). Ustawa ta określa próg dochodowy na 2900 zł brutto, który jednak nie jest waloryzowany ani dostosowywany do inflacji czy wzrostu minimalnej emerytury.

Eksperci i organizacje senioralne coraz częściej apelują o nowelizację ustawy, aby próg dochodowy był corocznie waloryzowany, np. powiązany z przeciętną emeryturą lub minimalnym wynagrodzeniem. Takie rozwiązanie pozwoliłoby uniknąć zjawiska „pułapki waloryzacyjnej” i zapewniłoby sprawiedliwszy podział środków dodatkowych dla seniorów.

Na razie rząd nie zapowiada jednak żadnych istotnych zmian legislacyjnych w tym zakresie. W praktyce oznacza to, że coraz więcej emerytów i rencistów może spodziewać się pomniejszonej czternastej emerytury lub jej całkowitego braku w kolejnych latach, mimo rosnących kosztów życia.

Co jeszcze warto wiedzieć o czternastej emeryturze?

Czternasta emerytura, choć nazywana dodatkowym świadczeniem, podlega opodatkowaniu i jest obciążona 9% składką zdrowotną. Seniorzy otrzymują ją z urzędu, bez konieczności składania dodatkowych wniosków. Świadczenie nie podlega egzekucji komorniczej ani nie jest wliczane do dochodu przy ustalaniu prawa do pomocy społecznej lub świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Warto też podkreślić, że czternasta emerytura różni się od trzynastej, która jest wypłacana w kwietniu i przysługuje wszystkim seniorom bez względu na wysokość dochodów.

Kto nie dostanie czternastej emerytury?

Jak wspomnieliśmy, osoby, które mają dochody przekraczające 4728,91 zł brutto miesięcznie, nie otrzymają czternastej emerytury, Ale to nie jedyna grupa osób, której to dodatkowe świadczenie nie należy się. Czternastki nie otrzymają też:

• osoby, którym zawieszono wypłatę świadczenia na 31 sierpnia 2025 r. (np. z powodu dorabiania),
• osoby pobierające zagraniczne świadczenia
• sędziowie i prokuratorzy w stanie spoczynku
• laureaci największych wydarzeń sportowych (np. igrzyska olimpijskie, paralimpijskie czy igrzyska dla osób niesłyszących).

Renta wdowia a czternasta emerytura - przykładowe wyliczenia

Aby zobrazować, jak łączny dochód z renty wdowiej może wpłynąć na wysokość czternastej emerytury, przedstawiamy kilka przykładowych wyliczeń:

• Senior z własną emeryturą 2700 zł brutto i dodatkową rentą wdowią 350 zł brutto (łącznie 3050 zł) otrzyma czternastkę pomniejszoną o 150 zł, czyli około 1728,91 zł brutto.
• Senior z emeryturą 2500 zł brutto i rentą wdowią 450 zł brutto (razem 2950 zł) otrzyma czternastkę pomniejszoną o 50 zł, czyli około 1828,91 zł brutto.
• Senior z emeryturą 3000 zł brutto i rentą wdowią 600 zł brutto (razem 3600 zł) otrzyma już tylko około 1190,91 zł brutto czternastej emerytury.

W związku z możliwością pomniejszenia lub utraty czternastej emerytury, seniorzy powinni dokładnie monitorować swoje dochody i w razie wątpliwości konsultować się z ZUS lub doradcami ds. ubezpieczeń społecznych. Informacje o wysokości wypłat oraz warunkach świadczeń można znaleźć na oficjalnej stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych www.zus.pl.

Czy można uniknąć pomniejszenia czternastki?

Wielu seniorów zastanawia się, czy istnieje możliwość uniknięcia pomniejszenia czternastej emerytury w sytuacji, gdy łączny dochód z emerytury, renty oraz nowej renty wdowiej przekracza ustawowy limit 2900 zł brutto. Jednym z rozważanych sposobów jest opóźnienie składania wniosku o rentę wdowią, np. do września lub października 2025 roku. Teoretycznie, jeśli wniosek zostanie złożony po 31 sierpnia, renta wdowia nie będzie brana pod uwagę przy ustalaniu prawa do czternastej emerytury, która jest przyznawana na podstawie stanu świadczeń na 31 sierpnia każdego roku.

Należy jednak pamiętać, że opóźnienie w złożeniu wniosku oznacza jednocześnie rezygnację z prawa do wypłaty renty wdowiej za miesiące poprzedzające decyzję (np. lipiec i sierpień). W praktyce może to oznaczać utratę realnego dochodu i wyższe ryzyko finansowe, zwłaszcza gdy renta wdowia zwiększa comiesięczne środki na życie. Ponadto, po złożeniu wniosku i przyznaniu renty, świadczenie będzie wypłacane z wyrównaniem od miesiąca złożenia wniosku, ale nie za wcześniejsze miesiące.

Inne metody zachowania pełnej czternastki są ograniczone, ponieważ przepisy ściśle wiążą jej wysokość z sumą świadczeń podlegających limitowi. Nie ma obecnie możliwości „odkładania” czternastej emerytury lub rozdzielenia jej na raty ani zwolnień dla renty wdowiej.

Niektóre osoby, które przekraczają próg dochodowy, mogą rozważyć korzystanie z innych form wsparcia socjalnego lub ulg podatkowych, jednak nie mają one bezpośredniego wpływu na wysokość czternastej emerytury. Warto również monitorować zmiany legislacyjne, gdyż postulaty ekspertów dotyczące corocznej waloryzacji limitu 2900 zł lub innych mechanizmów zabezpieczających seniorów są regularnie podnoszone, choć jak dotąd bez konkretnych działań rządu.