Trójglicerydy - norma i wskazania do badania. Nowe wytyczne na 2025 r.

• Poznaj swój Indeks Zdrowia! Odpowiedz na te pytania
• Więcej aktualnych wiadomości znajdziesz na stronie głównej Onetu

Czym są trójglicerydy?

Triglicerydy są rodzajem tłuszczu znajdującego się we krwi i najczęstszym rodzajem tłuszczu w naszym ciele. Trójglicerydy powstają, gdy nasz organizm ma więcej kalorii, niż potrzebuje – przekształca dodatkowe kalorie w triglicerydy. Są one magazynowane w komórkach tłuszczowych i wykorzystywane, gdy organizm potrzebuje energii między posiłkami.

Osoby, które często spożywają pokarmy o wysokiej zawartości węglowodanów lub regularnie spożywają więcej kalorii, niż spalą, mogą mieć wysoki poziom trójglicerydów we krwi. Gdy zachodzi potrzeba większej ilości energii, hormony mogą uwolnić triglicerydy do krwi. Zdaniem ekspertów kalorie pochodzące z tłuszczów i węglowodanów są bardziej narażone na przekształcenie się w triglicerydy. Przyjmuje się jednak, że trójglicerydy powszechnie występują w maśle, olejach i tłuszczach, które regularnie spożywamy w naszych posiłkach.

Proste badanie krwi znane jako profil lipidowy czy też lipidogram, mogą dostarczyć potrzebnych informacji na temat ilości trójglicerydów znajdujących się w naszym krwiobiegu.

Normy trójglicerydów u dorosłych

Należy podkreślić, że norma trójglicerydów może się różnić w zależności od wieku, płci i innych czynników.

W celu zmierzenia poziomu trójglicerydów lekarz może zlecić rodzaj badania krwi określanego mianem profilu lipidowego (tzw. lipidogram). Badanie to nie mierzy jednak samych trójglicerydów, a jest kompletnym panelem cholesterolu, który obejmuje:

• triglicerydy;
• cholesterol całkowity;
• lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) — dobry cholesterol;
• lipoproteiny o małej gęstości (LDL) — zły cholesterol;
• cholesterol nie-HDL.

Zdaniem ekspertów takie badanie jak profil lipidowy warto wykonywać regularnie.

Wytyczne dotyczące poziomu trójglicerydów u dorosłych są następujące:

1. wartości pożądane:

• na czczo: <200 mg/dl (<1,1 mmol/l),
• nie na czczo: <125 mg/dl (<1,4 mmol/l).

2. podział hipertriglicerydemii (stężenia TG na czczo):

• graniczna: 100-150 mg/dl (1,1-1,7 mmol/l),
• umiarkowana: 150-500 mg/dl (1,7-5,7 mmol/l),
• ciężka: 500-880 mg/dl (5,7-10,0 mmol/l),
• bardzo ciężka: >880 mg/dl (>10,0 mmol/l).

3.wartości alarmowe:

istotne ryzyko ASCVD zależne od TRL i ich remnantów: >100 mg/dl (>1,1 mmol/l),

podejrzenie zespołu chylomikronemii z dużym ryzykiem ostrego zapalenia trzustki: >880 mg/dl (>10,0 mmol/l).

Badanie krwi mierzy poziom w miligramach na decylitr krwi (mg/dl).

Zobacz też: Jakie badania można wykonać samodzielnie w domu?

Normy trójglicerydów u dzieci

Norma trójglicerydów u dzieci różni się nieco od norm dla dorosłych. Zbyt wysoki poziom może wskazywać na ryzyko otyłości, insulinooporności lub chorób sercowo-naczyniowych w przyszłości.

W przypadku dzieci poniżej 10. roku życia wytyczne są następujące:

• poziom normalny: poniżej 75 mg/dl;
• poziom graniczny wysoki: 75–99 mg/dl;
• poziom wysoki: powyżej 100 mg/dl.

Z kolei wytyczne dla dzieci i nastolatków w wieku 10–19 lat są takie:

• poziom normalny: poniżej 90 mg/dl;
• poziom graniczny wysoki: 90–129 mg/dl;
• poziom wysoki: powyżej 130 mg/dl.

Eksperci zalecają, by w przypadku dzieci, które mają nadwagę, cukrzycę, nadciśnienie lub u których w rodzinie występowała hipertriglicerydemia lub choroba wieńcowa, skonsultować się z pediatrą.

Gdy poziom trójglicerydów jest powyżej normy, warto wykonać pełny lipidogram i zbadać gospodarkę węglowodanową.

Normy trójglicerydów u kobiet w ciąży

W ciąży naturalnie dochodzi do fizjologicznego wzrostu poziomu trójglicerydów – nawet 2-3 razy względem wartości sprzed ciąży. To efekt działania estrogenów, insulinooporności ciążowej oraz zwiększonej produkcji lipidów przez wątrobę.

Normy trójglicerydów u kobiet w ciąży:

• I trymestr: poniżej 150 mg/dL;
• II trymestr: 150–250 mg/dL;
• III trymestr: 200–300+ mg/dL (fizjologiczny wzrost);

Wartości powyżej 300–500 mg/dL w III trymestrze wymagają kontroli, ponieważ mogą zwiększać ryzyko zapalenia trzustki i stanu przedrzucawkowego. Do lekarza powinna udać się także każda ciężarna kobieta, u której występuje cukrzyca ciążowa, nadwaga lub choroby wątroby.

Zobacz też: Insulinooporność i stan przedcukrzycowy: co robić, by się ratować

Przyczyny trójglicerydów powyżej normy

Trójglicerydy powyżej normy najczęściej są wynikiem stylu życia, a mianowicie nieprawidłowej diety – zawierającej zbyt dużo cukrów prostych (słodycze, napoje słodzone, białe pieczywo), tłuszczów trans i nasyconych (fast foody, smażone dania, margaryny twarde) oraz ogólnie kalorii (przejadanie się).

Co więcej, nadmierne spożycie alkoholu, a zwłaszcza piwa i słodkich trunków, może też być powodem wzrostu poziomu trójglicerydów we krwi. Ogólnie przyjmuje się, że brak aktywności fizycznej, długotrwały stres czy nieregularny sen i zaburzenia rytmu dobowego mogą powodować wzrost poziomu trójglicerydów.

Należy jednak dodać, że trójglicerydy powyżej normy mogą też mieć podłoże chorobowe:

• cukrzyca typu 2 i insulinooporność – glukoza przekształcana jest w trójglicerydy;
• otyłość brzuszna – nadmiar tkanki tłuszczowej zwiększa produkcję trójglicerydów w wątrobie;
• zespół metaboliczny – trójglicerydy powyżej 150 mg/dL to jedno z jego kryteriów;
• niedoczynność tarczycy – spowalnia metabolizm lipidów;
• choroby nerek i wątroby (np. zespół nerczycowy, stłuszczenie wątroby).

Ponadto niektóre leki również mogą prowadzić do wzrostu trójglicerydów, w tym kortykosteroidy, niektóre beta-blokery, estrogeny (np. tabletki antykoncepcyjne), retinoidy (np. izotretynoina) lub niektóre leki immunosupresyjne.

Czasem zdarza się, że osoba z trójglicerydami powyżej normy jest obciążona genetycznie – rodzinna hipertriglicerydemia (często wykrywana przypadkowo u młodych dorosłych) czy inne rzadkie choroby genetyczne metabolizmu lipidów, są odpowiedzialne za takie wyniki badań.

Dlaczego trójglicerydy powyżej normy są niebezpieczne?

Chociaż organizm potrzebuje triglicerydów, aby funkcjonować prawidłowo, to ich wysoki poziom może powodować problemy zdrowotne. Należy bowiem wiedzieć, że w takich przypadkach istnieje większe ryzyko chorób układu krążenia. Według ekspertów wysoki poziom trójglicerydów może prowadzić do tworzenia się złogów tłuszczu (blaszek) w tętnicach, a to z kolei zwiększa ryzyko zawału serca lub udaru mózgu.

Co więcej, trójglicerydy powyżej normy są jednym z objawów tzw. zespołu metabolicznego, czyli grupy schorzeń, które zwiększają ryzyko cukrzycy, chorób serca i udaru mózgu. Inne objawy tego zespołu obejmują:

• zwiększony obwód talii;
• wysoki poziom cukru we krwi;
• wysokie ciśnienie krwi;
• wysoki poziom cholesterolu.

Jeśli trójglicerydy są mocno powyżej normy, mogą także wpływać na trzustkę i powodować ostry stan zapalny (ostre zapalenie trzustki), co z kolei może prowadzić do uszkodzenia tkanek trzustki.

Zobacz też: 10 najczęstszych chorób układu krążenia

Nieprawidłowe normy trójglicerydów – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Warto udać się do lekarza, w przypadku wyników powyżej normy:

• powyżej lub równe 150 mg/dL (1,7 mmol/L) – sygnał alarmowy, nawet jeśli nie ma się objawów;
• powyżej lub równe 200 mg/dL – poziom uznawany za wysoki, zwiększa ryzyko chorób serca;
• powyżej lub równe 500 mg/dL – bardzo wysoki poziom, może prowadzić do ostrego zapalenia trzustki i wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

Zdaniem ekspertów z lekarzem warto skonsultować się również w przypadku występowania objawów lub chorób towarzyszących, takich jak:

• ból w nadbrzuszu (mogący świadczyć o zapaleniu trzustki);
• objawy miażdżycy (np. bóle w klatce piersiowej, duszność);
• cukrzyca typu 2, insulinooporność, nadciśnienie, otyłość brzuszna;
• stwierdzona choroba tarczycy (niedoczynność może podnosić poziom trójglicerydów);
• historia zawałów, udarów lub obciążenie rodzinne chorobami serca.

Dotyczy to szczególnie osób, które obarczone są czynnikami ryzyka, takimi jak palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, dieta bogata w cukry i tłuszcze trans, mała aktywność fizyczna czy przyjmowanie leków mogących wpływać na poziom lipidów (np. beta-blokery, estrogeny, sterydy). Niestety według National Heart, Lung, and Blood Institute, wysoki poziom trójglicerydów rzadko powoduje objawy, dlatego ważne są regularne badania.

Warto pamiętać, że wysokie trójglicerydy często idą w parze z niskim poziomem HDL ("dobrego cholesterolu"), podwyższonym LDL ("złego cholesterolu") i małą gęstością cząsteczek LDL (bardziej miażdżycorodne). Jeśli wyniki tych tłuszczy również nie będą w normie, zaleca się konsultację z lekarzem.

Jak często sprawdzać poziom trójglicerydów?

Jeśli chodzi o to, jak często sprawdzać poziom trójglicerydów, to zależeć to będzie od czynników, takich jak:

• wiek (ryzyko wysokiego poziomu trójglicerydów wzrasta wraz z wiekiem); 
• płeć; 
• ryzyko rozwoju choroby serca.

Lekarz może zlecić wykonanie profilu lipidowego, który obejmuje badanie poziomu trójglicerydów, jako część regularnego badania kontrolnego. W przypadku osób, które są w trakcie leczenia z powodu wysokiego poziomu cholesterolu i/lub trójglicerydów, konieczne może okazać się powtórzenie tego badania, aby sprawdzić, jak skuteczne jest leczenie.

Przyjmuje się, że w przypadku dzieci i młodzieży do 19 lat należy rozpocząć badanie w wieku 9-11 lat. Takie sprawdzanie, czy poziom trójglicerydów znajduje się w normie, należy powtarzać co pięć lat.

Należy jednak dodać, że jeśli w rodzinie występował wysoki poziom cholesterolu, zawał serca, udar mózgu lub inne czynniki ryzyka rozwoju choroby serca, należy wykonać badanie już w wieku dwóch lat.

W przypadku osób w wieku 20 lat i starszych sprawdzanie, czy poziom trójglicerydów znajduje się w normie, należy wykonywać:

• co pięć lat dla mężczyzn w wieku od 20 do 45 lat i kobiet w wieku od 20 do 55 lat;
• co 1-2 lata dla mężczyzn w wieku 45 lat i starszych; kobiet w wieku 55 lat i starszych;
• co roku dla osób dorosłych powyżej 65. roku życia.

Eksperci dodają, że może jednak zajść potrzeba wykonania takich badań częściej, np. u osób, które mają wyższe ryzyko choroby serca.

Zobacz też: Tak często należy badać cholesterol. Aktualne wytyczne

Jak obniżyć podwyższone normy trójglicerydów?

Jednym z pierwszych sposobów na przywrócenie poziomu trójglicerydów do normy jest utrzymywanie umiarkowanej masy ciała poprzez dietę i ćwiczenia.

Jeśli chodzi o dietę, to ogólnie, ważne jest unikanie nadmiaru kalorii i spożywanie tylko takiej ich ilości, jaką organizm wykorzysta danego dnia jako energię. Raport z 2021 r., opublikowany na łamach "Journal of the American College of Cardiology" zawiera kilka wskazówek dietetycznych dotyczących kontrolowania poziomu trójglicerydów i cholesterolu. Eksperci zalecają więc dietę obejmującą:

• niektóre warzywa;
• niektóre owoce;
• pełne ziarna bogate w błonnik;
• rośliny strączkowe;
• niektóre źródła chudego białka, takie jak chude mięso, beztłuszczowe produkty mleczne, ryby i owoce morza oraz orzechy;
• oleje płynne, takie jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej sojowy i olej kukurydziany.

Dodatkowo ważne jest ograniczenie lub wyeliminowanie następujących produktów:

• dodany cukier;
• słodkie i pieczone produkty;
• alkohol;
• słodzone napoje;
• przetworzone mięso.

Należy jednak w tym miejscu zauważyć, że zalecenia dotyczące prawidłowego odżywania mogą się różnić w zależności od osoby i poziomu trójglicerydów. Eksperci radzą, by zawsze skonsultować się z pracownikiem służby zdrowia, aby ustalić, jaka ilość określonego pożywienia jest bezpieczna do spożycia.

Z kolei, jeśli chodzi o ćwiczenia, czy też szeroko rozumianą aktywność fizyczną, to pomaga ona utrzymać umiarkowaną wagę, a także może pomóc utrzymać niski poziom trójglicerydów. Wynika to z faktu, że ćwiczenia promują spalanie kalorii, co może zachęcić organizm do wykorzystania dodatkowych trójglicerydów jako źródła energii. Według ekspertów osoby dorosłe powinny dążyć do co najmniej 150 minut umiarkowanej intensywności lub 75 minut intensywnej aktywności fizycznej aerobowej tygodniowo.

Mówiąc o sposobach przywrócenia poziomu trójglicerydów do normy, nie da się również nie wspomnieć o lekach oraz suplementach – istnieją środki, które mogą powodować wysoki poziom trójglicerydów, i inne, które mogą go obniżyć. Bywa, że osoby, które muszą szybko obniżyć poziom trójglicerydów lub ich organizmy nie reagują na dietę i ćwiczenia, mogą potrzebować (czy też mieć przepisane przez lekarza) suplementów lub leków, które mają za zadanie pomóc obniżyć poziom trójglicerydów.

Leki, które mogą podwyższyć poziom trójglicerydów, obejmują:

• leki na ciśnienie krwi;
• steroidy;
• diuretyki;
• leki na HIV (wirus niedoboru odporności ludzkiej);
• estrogen;
• tabletki antykoncepcyjne;
• beta-blokery.

Z kolei leki obniżające poziom trójglicerydów obejmują:

• statyny;
• niacyna na receptę;
• fibraty;
• tran na receptę.

Należy dodać, że wiele leków obniżających poziom trójglicerydów obniża również poziom złego cholesterolu. Zazwyczaj lekarz zaleci je, jeśli pacjent ma również wysoki zły cholesterol i niski dobry cholesterol.

Suplementy lub leki obniżające poziom trójglicerydów mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami przyjmowanymi przez daną osobę. Dlatego też podobnie jak w przypadku leków, suplementy należy przyjmować pod bezpośrednim nadzorem pracownika służby zdrowia.

Lekarz może zalecić zmianę stylu życia przed przepisaniem leków. Zaleca się wcześniejszą konsultację z lekarzem, przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian lub przerwaniem przyjmowania leku.

Zobacz też: Nie zapominajmy o badaniach profilaktycznych! Kiedy i jak często należy je robić?

Trójglicerydy poniżej normy

Eksperci podkreślają, że inaczej sytuacja wygląda, gdy mówimy o wyniku poziomu trójglicerydów bardzo poniżej normy – niższy niż 40 mg/dl, może świadczyć o rozwoju schorzenia lub choroby, takiej jak problemy z wątrobą lub stan zapalny. Co więcej, jak wynika z badań opublikowanych w 2013 r. na łamach "Texas Heart Institute Journal", jeśli poziom trójglicerydów jest zbyt niski, ryzyko śmierci z powodu niewydolności serca jest również wyższe.

Warto wiedzieć, że trójglicerydy mogą być poniżej normy, jednak nie jest to uważane za problem. Przyjmuje się bowiem, że poziom trójglicerydów niższy niż 150 mg/dl, oznacza mniejsze ryzyko chorób układu krążenia, takich jak zawał serca lub udar.

Przyczyny bardzo niskiego poziomu trójglicerydów obejmują:

• bardzo niskotłuszczowe diety;
• poszczenie przez długi czas;
• niedożywienie, co oznacza, że ​​organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości składników odżywczych;
• złe wchłanianie, co oznacza, że ​​organizm nie może wchłaniać składników odżywczych;
• nadczynność tarczycy;
• przyjmowanie leków obniżających poziom cholesterolu, takich jak statyny.

Normy trójglicerydów a normy cholesterolu

Trójglicerydy i cholesterol to dwa różne rodzaje tłuszczów we krwi. U osób z wysokim poziomem trójglicerydów, istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia również wysokiego poziomu całkowitego cholesterolu i wysokiego poziomu złego cholesterolu (LDL). Przyjmuje się także, że wiele osób z wysokim poziomem trójglicerydów ma również niski poziom dobrego cholesterolu (HDL). Trójglicerydy i każdy rodzaj cholesterolu mają swoją własną zalecaną normę.