"Tępy ból i krew". To jeden z najgroźniejszych nowotworów. Nadal zbyt często wygrywa

• Poznaj swój Indeks Zdrowia. Odpowiedz na te pytania
• Więcej informacji znajdziesz na stronie głównej Onetu

Skala problemu: kto i kiedy choruje?

Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, że w 2022 r. rak jelita grubego był diagnozowany u ponad 18 tys. Polaków — 10,3 tys. mężczyzn oraz 8,5 tys. kobiet. Zmarło prawie 12 tys. osób. Mężczyźni dotknięci tym nowotworem znajdują się w większości powyżej 49. roku życia (95 proc. przypadków), co pokazuje, że wiek jest jednym z kluczowych czynników ryzyka. Oprócz niego istotną rolę odgrywają także styl życia, dieta uboga w błonnik, spożycie alkoholu i tytoniu oraz brak aktywności fizycznej.

Z najnowszych badań wynika, że pacjenci poniżej 50. roku życia, których wiek biologiczny przewyższa wiek metrykalny – co może być skutkiem stylu życia i wpływu środowiska – są bardziej narażeni na rozwój raka jelita grubego.

Wnioski te potwierdzają obserwacje lekarzy z różnych krajów, którzy zauważają rosnącą liczbę młodszych pacjentów z diagnozami nowotworów, które wcześniej były typowe głównie dla osób starszych.

Eksperci zwracają uwagę na kolejny niepokojący trend – nowotwory diagnozowane u osób poniżej 50. roku życia często charakteryzują się większą agresywnością niż te wykrywane u starszych pacjentów. Dotyczy to m.in. właśnie raka jelita grubego, ale też piersi oraz prostaty.

Prof. Piotr Rutkowski, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, podkreśla, że aż 2/3 pacjentów w Polsce diagnozowanych jest dopiero w zaawansowanych etapach choroby. Zwraca uwagę, że rak jelita grubego sukcesywnie może być wykrywany wcześniej, co pozwala na wdrożenie efektywnych, nowoczesnych metod leczenia, takich jak laparoskopia, chirurgia robotowa, endoskopia czy terapie molekularne.

Tylko przesiewowa kolonoskopia może pomóc

Dr Nastazja Dagny Pilonis z Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie zwraca uwagę na kluczową rolę kolonoskopii w identyfikacji zmian przednowotworowych, takich jak polipy, które mogą być skutecznie leczone, zanim rozwiną się w zaawansowany nowotwór. Podkreśla także wyzwania związane z testem FIT.

- W zależności od laboratorium można otrzymać dodatni lub ujemny wynik testu FIT ze względu na różne wartości graniczne - mówi.

• Lekarz wymienił 13 objawów raka. Niektóre można pomylić z banalnymi dolegliwościami

Lekarze wskazują, że brak centralnej koordynacji programu przesiewowego po jego włączeniu do świadczeń gwarantowanych w 2021 r. pozostawia pacjentów bez wsparcia systemowego, które obejmowałoby monitorowanie jakości badań i weryfikację ich wyników. Dr Pilonis apeluje o ujednolicenie standardów testów oraz o powrót do kompleksowej koordynacji przesiewowych badań kolonoskopowych.

- Rozproszone działania profilaktyczne, mimo wszystko, nie mają szansy pozytywnie wpłynąć na trendy epidemiologiczne na poziomie populacji — ostrzega dr Pilonis, dodając, że odpowiednia koordynacja na poziomie ogólnokrajowym to klucz do ograniczenia liczby przypadków zaawansowanego raka jelita grubego.

Objawy, które powinny wzbudzić czujność

Dr Hendrik-Tobias Arkenau z HCA Healthcare w Londynie podkreśla, że rak jelita grubego u młodszych pacjentów często diagnozowany jest dopiero w zaawansowanym, a niekiedy wręcz w "tragicznym" stadium. Wynika to z faktu, że osoby młode rzadko podejrzewają u siebie nowotwór, przez co ignorują wczesne objawy i nie zgłaszają się na badania przesiewowe.

— Któżby podejrzewał, że 35 czy 42-latek mógłby raka jelita grubego, jeśli jedyne objawy, jakie obserwuje, to ból brzucha, utrata wagi i trochę krwi (w stolcu) — pyta retorycznie.

Choć większość objawów nowotworu jelita grubego zależy od jego lokalizacji, są pewne symptomy, które mogą występować niezależnie od miejsca rozwijania się zmiany. Eksperci wskazują na obecność krwi w stolcu, w tym krwawienie utajone, które u około 76 proc. pacjentów powoduje niedokrwistość. Niespecyficzne sygnały ostrzegawcze to także spadek masy ciała, brak apetytu czy gorączka.

Rak prawej strony okrężnicy może powodować tępy ból w podbrzuszu, stolec zmieszany z krwią oraz wyczuwalny guz. Z kolei zmiany w lewej części jelita prowadzą do wzdęć, bóli o charakterze kolki, a także obecności świeżej krwi pokrywającej stolec. W przypadku raka odbytnicy charakterystycznym symptomem jest uczucie niepełnego wypróżnienia oraz ból brzucha lub krocza.

Walka z rakiem jelita grubego jest możliwa, ale wymaga świadomości pacjentów i skutecznie działającego systemu badań profilaktycznych. Eksperci apelują o przywrócenie centralnej koordynacji, ponieważ nowoczesne metody diagnostyki i terapii dają szansę na sukces w leczeniu tej choroby.