Szokujące metody oszustw na seniorach. Na czym polegają i jak z nimi walczyć?

Nowe rodzaje oszustw na seniorach

Oszustwo jest przestępstwem polegającym na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, poprzez wprowadzenie jej w błąd, wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania. Schematy działań oszustów są stale ewoluujące, lecz opierają się na fundamentalnych zasadach manipulacji psychologicznej.

Najczęściej stosowane metody oszustwa, skierowane do osób starszych, obejmują:

• metoda na „wnuczka” lub „policjanta”: Klasyczna metoda wciąż znajduje zastosowanie, jednak w zmodyfikowanej formie. Oszust nie tylko podszywa się pod członka rodziny potrzebującego pilnie gotówki, lecz także wciąga ofiarę w fałszywą grę operacyjną, w której rzekomy policjant „śledzi” oszustów i instruuje ofiarę, by przekazała gotówkę do „specjalnego worka dowodowego”,
• metoda na „pracownika ZUS lub banku”: Sprawca dzwoni, podszywając się pod urzędnika lub pracownika instytucji finansowej. Informuje o rzekomym zagrożeniu konta bankowego, konieczności weryfikacji danych lub pilnym przelewie na „bezpieczne konto”. Często manipuluje, twierdząc, że bez natychmiastowej reakcji ofiara straci swoje środki,
• metoda na „chorego krewnego”: Schemat ten opiera się na wyzyskaniu emocji. Oszust podaje się za krewnego w pilnej potrzebie, na przykład pieniędzy na operację za granicą. Z uwagi na wykreowany stan wyższej konieczności, pokrzywdzony jest gotów do natychmiastowego przekazania środków bez weryfikacji,
• metoda na „fałszywą inwestycję”: Oszustwo to zyskuje na popularności w dobie cyfryzacji. Oszust obiecuje wysokie zyski z inwestycji w kryptowaluty lub akcje, zachęcając do przelania pierwszej, niewielkiej kwoty. Następnie, pozorując pomnożenie środków, wyłudza coraz większe sumy,
• metoda na „kupującego z portalu internetowego”: Dotyczy osób starszych aktywnie korzystających z internetu. Sprawca udaje zainteresowanie kupnem przedmiotu, a następnie przesyła link do fałszywej strony płatności, która służy wyłudzeniu danych karty kredytowej lub hasła do bankowości elektronicznej.

Prawne aspekty oszustw i odpowiedzialność karna

Przestępstwo oszustwa jest uregulowane w art. 286 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. W paragrafie pierwszym tego artykułu, ustawodawca określa, że kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Wskazać należy, że „korzyść majątkowa” w rozumieniu przepisu oznacza zarówno korzyść dla sprawcy, jak i dla innej osoby. Podkreślić należy również, że oszustwo jest przestępstwem, do którego dochodzi również wtedy, gdy sprawca nie działał osobiście, ale posługiwał się innymi osobami.

Orzecznictwo sądowe w sprawach o oszustwo

Praktyka sądowa wielokrotnie potwierdza surowe podejście do przestępstw oszustwa. Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach podkreśla, że kluczowym elementem przestępstwa z art. 286 Kodeksu karnego jest niekorzystne rozporządzenie mieniem.

„Niekorzystnym rozporządzeniem mieniem jest każda czynność, która wywołuje uszczerbek majątkowy, a nie tylko faktyczny transfer środków pieniężnych” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2017 r., sygn. akt III KK 251/17).

„Wprowadzenie w błąd w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. oznacza wywołanie mylnego wyobrażenia o rzeczywistości w świadomości innej osoby, co może nastąpić zarówno przez działanie, jak i zaniechanie, w tym przez posługiwanie się fałszywymi danymi, co ma miejsce w przypadku oszustwa na "pracownika banku" (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2020 r., sygn. akt II AKa 42/20).

Jak się bronić? Złota zasada ograniczonego zaufania

Obrona przed oszustwem opiera się na zachowaniu ostrożności i weryfikacji każdej nietypowej sytuacji.

• Weryfikacja rozmówcy: W sytuacji, gdy rozmówca podszywa się pod pracownika instytucji państwowej lub banku, należy niezwłocznie zakończyć połączenie. Następnie należy skontaktować się z daną instytucją, dzwoniąc na oficjalny numer infolinii lub na numer alarmowy 112 w przypadku kontaktu z rzekomym funkcjonariuszem policji,
• Odmowa działania pod presją: Oszustwo opiera się na zaskoczeniu i pośpiechu. Zawsze, gdy rozmówca wymaga natychmiastowej reakcji, należy odmówić działania i rozważyć sytuację w spokojnym środowisku. Prawdziwa instytucja nigdy nie będzie wymagać pośpiesznych decyzji dotyczących pieniędzy,
• Brak podawania danych: Podstawową zasadą bezpieczeństwa jest nieprzekazywanie żadnych danych osobowych ani finansowych przez telefon czy przez sieć internetową (np. PESEL, hasła, numery kart płatniczych). Należy mieć na uwadze, że banki i ZUS nigdy nie proszą o ujawnienie tych informacji w ten sposób,
• Używanie sprawdzonych źródeł: Zawsze należy korzystać z oficjalnych stron internetowych banków, instytucji państwowych i platform handlowych. Nigdy nie należy klikać w linki przesłane w wiadomościach tekstowych lub e-mailach, gdyż mogą one prowadzić do fałszywych stron internetowych stworzonych w celu wyłudzenia danych,
• Ustanowienie kontaktów ze świadkami: Wskazane jest, aby w przypadku podejrzanego kontaktu telefonicznego, dążyć do przekazania słuchawki osobie trzeciej, na przykład innemu członkowi rodziny lub znajomemu, w celu weryfikacji.

Oszustwa na seniorach są przestępstwem, za które grozi surowa kara. Jednak najlepszą metodą obrony jest świadomość, wiedza oraz zdrowy rozsądek.

Dalszy ciąg materiału pod wideo