Jak rozpoznać, że nadchodzi udar? Ekspert o najczęstszych i mniej znanych objawach

• Poznaj swój Indeks Zdrowia! Odpowiedz na te pytania
• Więcej aktualnych wiadomości znajdziesz na stronie głównej Onetu

Czy to udar? Oto jak może wyglądać

W Polsce każdego roku dochodzi do 90 tys. udarów mózgu. Zdaniem ekspertów nawet 90 proc. z nich można by zapobiec, kontrolując najbardziej znane i w większości możliwe do wyeliminowania czynniki ryzyka — nadciśnienie, palenie papierosów, otyłość, brak aktywności fizycznej, niezdrową dietę, nieleczoną cukrzycę, nadmiar stresu, alkohol, nieleczone choroby serca oraz podwyższony poziom cholesterolu.

Do udaru dochodzi, gdy przepływ krwi do części mózgu zostaje przerwany (udar niedokrwienny) bądź dochodzi do krwotoku (udar krwotoczny — groźniejszy, gorzej rokujący). W obu przypadkach neurony zaczynają obumierać z powodu braku tlenu i składników odżywczych.

— Objawy udaru są bardzo zróżnicowane. Przy każdym nagłym zaburzeniu funkcji ośrodkowego układu nerwowego trzeba podejrzewać udar. Najczęstszym objawem udaru mózgu jest niedowład kończyny, połowy ciała lub mięśni twarzy. Przy niedowładzie kończyn, gdy próbujemy je podnieść, jedna z nich może wydawać się cięższa, opadać lub nie unosić się wcale. Natomiast przy niedowładzie mięśni twarzy obserwujemy asymetrię ust. Bardzo często objawem udaru jest też niedoczulica połowicza (osłabione czucie jednej strony ciała), zaburzenie mowy, niedowidzenie połowicze — wskazuje lek. Dominik Drobisz.

Ekspert tłumaczy, że do częstych objawów udaru mózgu, których nie można bagatelizować, należą też zawroty głowy i zaburzenia równowagi. Zaznacza jednak, że udar mózgu nie jest "wiodącą" przyczyną zawrotów głowy (przypominamy — zawroty głowy u osób ogólnie zdrowych najczęściej wynikają z problemów z uchem wewnętrznym, odwodnienia lub niskiego ciśnienia krwi).

Specjalista wyjaśnia, że w przypadku udaru prawej półkuli mózgu dość częstym objawem jest tzw. zaniedbywanie połowicze.

— Wtedy pacjent ignoruje lewą część ciała lub/i przestrzeni. Niestety, wtedy często diagnoza jest opóźniona, co prowadzi do gorszych wyników leczenia — mówi Medonetowi.

Zwraca też uwagę na nagłe pojawienie się podwójnego widzenia, pogarszającego się jeszcze przy próbie patrzenia w bok. To też jest czytelny objaw, wskazujący na wysokie prawdopodobieństwo udaru pnia mózgu.

— Podczas udaru spowodowanego zatorem głównych naczyń krwionośnych mózgu może dojść do utraty świadomości — dodaje.

Płeć i wiek a objawy udaru. Oto jak różnie może się przejawiać

Udar nie zawsze wygląda tak samo, choć oczywiście można wskazać wiele elementów wspólnych, powtarzających się u pacjentów. Co ważne, symptomy mogą się różnić u kobiet i mężczyzn, co w przypadku tych pierwszych niekiedy bywa mylące

— U kobiet udar może się częściej przejawiać atypowo, na przykład dezorientacją, splątaniem, zaburzeniem artykulacji — przyznaje lekarz. Uzupełnia, że u mężczyzn przejawy bywają bardziej typowe — i obejmują na ogół niedowłady, asymetrię ust, zaburzenia równowagi oraz inne objawy wymienione już wcześniej.

• Sygnał, że wkrótce grozi ci udar. Trwa tylko kilka minut. Czym jest TIA?

Ok. 30 proc. udarów dotyczy pacjentów młodszych, mających mniej niż 65 lat. Coraz częściej dotykają też osoby poniżej 50. roku życia. U tych pacjentów, jak przekazuje lek. Dominik Drobisz, częściej są spowodowane, na przykład, przez rozwarstwienie ściany tętnicy czy zapalenie naczyń krwionośnych.

— U rozwarstwienia tętnicy domózgowej może na początku wystąpić przeszywający ból szyi, okolic żuchwy lub potylicy — uczula.

Jak reagować, gdy pojawią się objawy?

Co może zrobić pacjent podejrzewający, że ma udar albo osoba, która widzi wspomniane objawy u kogoś innego? Rozmówca Medonetu wskazuje, żeby natychmiast skontaktować się ze służbami ratunkowymi (dzwoniąc pod numery alarmowe 112 lub 999) — a do podstawowego rozpoznania udaru może posłużyć pomoc mnemotechniczna "UDAR":

U — utrudniona mowa,

D — dłoń/ręka opadająca,

A — symetria ust,

R — reaguj natychmiast.

Pacjenci, którzy otrzymują pomoc w ciągu pierwszych 60 minut od wystąpienia objawów, mają zdecydowanie większe szanse na powrót do zdrowia niż osoby, u których interwencja nastąpiła później. Opóźnienie oznacza większy obszar uszkodzeń i gorsze rokowania.

Szybkie działanie medyczne może całkowicie zapobiec trwałym skutkom udaru lub znacząco je złagodzić, ale to niejedyny warunek powrotu do zdrowia. Znaczenie ma też rodzaj udaru – po udarze niedokrwiennym rokowania pacjentów są zazwyczaj lepsze niż po krwotocznym, ogólny stan zdrowia pacjenta przed udarem oraz wiek — młodsi pacjenci, bez schorzeń towarzyszących, statystycznie będą w lepszym stanie.

Czas reakcji łączy się też z rehabilitacją — im szybciej zostanie włączona, tym większe są szanse na odzyskanie sprawności.

— Pacjenci, u których leczenie zostanie rozpoczęte wcześnie, osiągają znacznie lepsze wyniki terapii — podsumowuje ekspert.