Cytryniec chiński na wątrobę i stres. Jak dawkować jagodę o pięciu smakach?

2 tygodni temu 17

Reklama 3 tysiące złotych na miesiąc.

Czym jest cytryniec chiński?

Cytryniec chiński (z łac. Schisandra chinensis), to roślina pochodząca z Dalekiego Wschodu – jej naturalne siedliska obejmują Chiny, Koreę, Japonię oraz rosyjski Daleki Wschód (głównie Syberię). Rośnie dziko w lasach liściastych, często na zboczach wzgórz i w dolinach rzek. W ostatnich dekadach znalazł również miejsce w uprawach ogrodowych w Europie, w tym w Polsce, gdzie z powodzeniem znosi zimy i jest coraz chętniej sadzony jako roślina ozdobno-użytkowa. Nic dziwnego, bowiem posiada ciemnozielone, błyszczące liście i drobne białoróżowe kwiaty, z których jesienią rozwijają się grona drobnych, kulistych owoców – intensywnie czerwonych jagód.

Cytryniec chiński czasem nazywany jest "jagodą o pięciu smakach" i faktycznie jest to roślina o dosyć złożonym smaku – słodkim, kwaśnym, gorzkim, ostrym i słonym. Jednakże to nie dzięki smakowi cytryniec chiński zajął szczególne miejsce w historii, zaraz obok ziół, takich jak żeń-szeń, jagody goji i reishi. Sekret cytryńca chińskiego polega na tym, że wpływa na niemal każdy układ narządów w ciele człowieka, dzięki czemu ma dziesiątki zastosowań i korzyści.

Roślina ta jest najbardziej znana ze wspomagania funkcji wątroby i pomocy w funkcjach nadnerczy, ale inne korzyści obejmują również:

działanie jak silny tonik mózgowy (poprawia koncentrację, skupienie, pamięć i energię psychiczną);
poprawianie trawienia;
wspieranie równowagi hormonalnej;
odżywianie skóry.

Zdaniem ekspertów u zdrowych osób cytryniec chiński powoduje zmiany w podstawowych poziomach tlenku azotu i kortyzolu obecnych we krwi i ślinie. Z kolei jak wynika z badań przeprowadzonych na zwierzętach i opublikowanych w 2010 r. na łamach naukowego czasopisma "Pharmaceuticals" roślina ta pomaga modyfikować reakcję na stres, hamując wzrost fosforylowanej kinazy białkowej aktywowanej stresem, która zwiększa stan zapalny.

Chociaż kiedyś cytryniec chiński był podawany w formie herbaty, to dziś można go znaleźć w formie suplementu (proszku, pigułek, czy ekstraktu) lub w postaci jagód bądź soku, co sprawia, że jest łatwiejszy w użyciu niż kiedykolwiek. Co więcej, w przeciwieństwie do wielu innych ziół lub suplementów, można go przyjmować długoterminowo bez żadnych negatywnych skutków ubocznych lub ryzyka. Zdaniem ekspertów cytryniec chiński działa nawet lepiej, im dłużej się go przyjmuje, podobnie jak wiele innych naturalnych adaptogenów.

Zobacz też: Tlenek azotu może pomagać w nadciśnieniu płucnym

Dalszy ciąg artykułu pod materiałem wideo

Jak działa cytryniec chiński?

Historycznie cytryniec chiński był stosowany w celu promowania równowagi między yin i yang. Mówiło się, że pomaga "uspokoić serce i wyciszyć ducha" poprzez pozytywny wpływ na mózg, nerki, wątrobę i płuca. Badania, które zostały przeprowadzone, wykazały, że roślina ta jest faktycznie skuteczna w poprawie funkcji wątroby, zmniejszaniu stłuszczenia wątroby czy zwalczaniu przewlekłego wirusa zapalenia wątroby typu C.

Jeszcze inne badania pokazały, że cytryniec chiński jest naturalnym środkiem łagodzącym stres, poprawia wykonywanie zadań poznawczych i zmniejsza objawy trawienne związane z przeszczepem wątroby.

Jednak dlaczego tak właśnie jest? Za te niezwykłe właściwości cytryńca chińskiego odpowiadają zawarte w nim aktywne związki chemiczne, takie jak:

schizandryna;
deoksyschizandryna;
schisanheno;
schizandrol;
seskwikaren;
cytral;
stigmasterol;
przeciwutleniacze (w tym witaminy C i E).

Jak twierdzą eksperci, cytryniec chiński jest złożonym ziołem i istnieje wiele mechanizmów, dzięki którym te składniki mogą działać jak fitoadaptogeny, wpływając na ośrodkowy układ nerwowy, współczulny, hormonalny, odpornościowy, oddechowy, sercowo-naczyniowy i żołądkowo-jelitowy.

Wiadomo, że cytryniec chiński ma silne działanie antyoksydacyjne, które pozytywnie wpływa na naczynia krwionośne, mięśnie gładkie, uwalnianie kwasów tłuszczowych do krwiobiegu (takich jak kwas arachidonowy) i biosyntezę związków zapalnych. Powoduje to zdrowsze komórki krwi, tętnice, naczynia krwionośne i poprawę krążenia. Odkryto również, że roślina ta pomaga zatrzymać proces stresu oksydacyjnego, który przyczynia się do niemal każdej choroby i prowadzi do utraty zdrowych komórek, tkanek i narządów.

Według raportu, opublikowanego w 2008 r. na łamach "Journal of Ethnopharmacology", duża liczba badań farmakologicznych i klinicznych przeprowadzonych w ciągu ostatnich pięciu dekad sugeruje, że cytryniec chiński zwiększa wydolność fizyczną i ma silne działanie ochronne przed stresem w przypadku szerokiego spektrum szkodliwych czynników. Wykazano m.in., że cytryniec chiński pomaga zapobiegać stanom zapalnym, odwracać zatrucie metalami ciężkimi, poprawiać utratę mobilności – a także leczyć szok cieplny, oparzenia skóry, odmrożenia, zaburzenia hormonalne i choroby serca.

Co więcej, badanie z 2015 r. opublikowane przez Wydział Medycyny Koreańskiej na Uniwersytecie Dongguk wykazało, że owoce cytryńca chińskiego pozytywnie modulują mikrobiotę jelitową w sposób, który pomaga zapobiegać różnym czynnikom ryzyka zespołu metabolicznego, wraz z potencjalnym przyrostem masy ciała.

Korzyści cytryńca chińskiego

Jak już wspomniano, cytryniec chiński ma swoje zastosowanie w szerokim zakresie problemów zdrowotnych. Co więcej, przeprowadzono przynajmniej kilka badań na zwierzętach i ludziach, które wskazują, że cytryniec chiński może mieć pozytywny wpływ na kilka schorzeń i chorób.

Cytryniec chiński a choroba Alzheimera

Przez wieki cytryniec chiński był stosowany do poprawy zdolności umysłowych oraz lepszej koncentracji, zwiększonej motywacji i lepszej pamięci. Nic w tym dziwnego, bowiem jedną z najlepszych właściwości cytryńca chińskiego jest to, że nie zwiększa energii w sposób podobny do kofeiny, wpływając na uwalnianie różnych hormonów stresu i zmieniając poziom cukru we krwi. Zioło to jest również o wiele lepsze od kofeiny – stosowanie kofeiny (zwłaszcza przedawkowanie kofeiny) może powodować skutki uboczne, takie jak nerwowość, niepokój i nieregularne bicie serca, jednak cytryniec chiński działa odwrotnie, uspokajając i jednocześnie zwalczając zmęczenie.

To jednak nie koniec, bo badanie z 2017 r., opublikowane w "Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A" wykazało, że schizandryna B (związek organiczny, ekstrahowany z owoców cytryńca chińskiego) może wpływać na postęp choroby Alzheimera. Naukowcy ustalili, że jest to spowodowane zdolnością schizandryny B do blokowania tworzenia nadmiaru peptydów beta-amyloidu w mózgu. Należy dodać, że wspomniane peptydy są jednym ze składników odpowiedzialnych za tworzenie blaszek amyloidowych, substancji występującej w mózgach osób z chorobą Alzheimera. Jednak wyniki wymagają dalszych badań.

Co więcej, eksperci uważają, że istnieje związek między stosowaniem cytryńca chińskiego. a ochroną przed innymi zaburzeniami neurologicznymi i psychiatrycznymi, w tym:

Zobacz też: Badanie krwi pomoże wykryć chorobę Alzheimera? Przełomowe odkrycie

Cytryniec chiński a choroby wątroby

Należy także wspomnieć, że wiele anegdotycznych badań nad cytryńcem chińskim skupia się na jego wpływie na funkcjonowanie wątroby, zwłaszcza na jego wpływ na produkcję różnych enzymów detoksykujących wątrobę. Zdolności tej rośliny wzmacniające odporność są dalekosiężne, ponieważ cytryniec pomaga zwiększyć produkcję enzymów, zwiększyć aktywność antyoksydacyjną oraz poprawić krążenie, trawienie i zdolność do usuwania odpadów z organizmu.

Potwierdzają to liczne badania, w tym te opublikowane w 2013 r. na łamach "Food and Chemical Toxicology", które wykazały, że pyłek wyekstrahowany z cytryńca chińskiego ma silne działanie antyoksydacyjne przeciwko toksycznym uszkodzeniom, które zostały wywołane w wątrobie myszy.

W tym miejscu trzeba dodać, że schizandryna C (grupa bioaktywnych związków chemicznych występujących w cytryńcu chińskim) była skuteczna również w przypadku uszkodzeń wątroby u osób z ostrym i przewlekłym zapaleniem wątroby. Ponadto badanie in vivo z 2021 r. opublikowane w "Frontiers in Cell and Developmental Biology" wykazało, że połączenie schizandryny C i kurdionu (związek chemiczny wyizolowany z kurkumy) zapobiegało stresowi oksydacyjnemu w komórkach.

Badanie z 2010 r. opublikowane w "International Journal of Clinical Pharmacology and Therapeutics" wykazało, że cytryniec chiński może być korzystny nawet dla pacjentów po przeszczepie wątroby, ponieważ zwiększa produkcję związku o nazwie Tcrolimus (Tac), który zapobiega odrzuceniu przez organizm nowej wątroby po przeszczepie.

Co więcej, dzięki temu, że zdrowie wątroby wiąże się z silniejszą odpornością, stwierdzono, że cytryniec chiński chroni przed infekcjami, niestrawnością i różnymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Dziesiątki badań przeprowadzonych w ciągu ostatnich 50 lat wykazały skuteczność działania cytryńca chińskiego w leczeniu zapalenia płuc, zapobieganiu problemom rozwojowym u kobiet w ciąży oraz łagodzeniu reakcji alergicznych, ostrych chorób przewodu pokarmowego, nadmiernego i niedostatecznego wydzielania żołądkowego, przewlekłego zapalenia żołądka i wrzodów żołądka.

Cytryniec chiński a depresja

Zioła adaptogenne, takie jak cytryniec chiński, są stosowane od tysięcy lat, aby naturalnie zwiększyć odporność organizmu na stres środowiskowy, lęk, narażenie na toksyny, traumę emocjonalną, zmęczenie psychiczne i choroby psychiczne. Ponieważ cytryniec chiński pomaga odżywiać nadnercza i zmniejsza nadprodukcję "hormonów stresu", takich jak kortyzol, jest powiązany z lepszymi zdolnościami umysłowymi, wytrzymałością fizyczną i zdrowiem metabolicznym.

Badacze ze Swedish Herbal Institute Research and Development Department w 2007 r. sprawdzili wpływ ziół adaptogennych, w tym różeńca górskiego, żeń-szenia i właśnie cytryńca chińskiego, na poziom kinazy białkowej aktywowanej stresem (SAPK/JNK), tlenku azotu (NO), kortyzolu, testosteronu, prostaglandyny, leukotrienu i tromboksanu we krwi u szczurów. Okazało się, że w ciągu siedmiu dni, kiedy szczury otrzymywały częste suplementy adaptogenów/ziół chroniących przed stresem, doświadczały niemal stałych poziomów NO i kortyzolu pomimo zwiększonego poziomu stresu.

Wyniki te sugerują, że hamujące działanie tych adaptogenów sprawia, że są one naturalnymi lekami przeciwdepresyjnymi, które mają pozytywny wpływ na hormony i funkcje mózgu, nawet w warunkach stresu i zmęczenia. Co więcej, badanie na zwierzętach z 2016 r., opublikowane w naukowym czasopiśmie "Food & Function" wykazało, że ekstrakt z cytryńca chińskiego ma działanie przeciwdepresyjne u myszy. Wyniki te potwierdziły się również w innym badaniu z tego samego roku, jednak opublikowanym w "Journal of Psychiatric Research". Niestety należy zwrócić uwagę na fakt, iż cytryniec chiński i jego potencjalny wpływ na depresję nie zostały dokładnie przebadane u ludzi. Dlatego też nie należy stosować go jako zamiennika leków przeciwdepresyjnych i zawsze skonsultować się z lekarzem przed wypróbowaniem (zwłaszcza jeśli już przyjmuje się leki przeciwdepresyjne).

Zobacz też: Epizod depresyjny może się pojawić w każdym wieku. Takie daje objawy

Cytryniec chiński a nowotwory

Nie można nie wspomnieć też, że dzięki wysokiemu stężeniu związków antyoksydacyjnych, cytryniec chiński pomaga zwalczać wolne rodniki i zmniejsza reakcje zapalne, które są przyczyną współczesnych chorób, takich jak rak, cukrzyca i choroby serca. Wolne rodniki zagrażają naszemu zdrowiu, ponieważ włączają i wyłączają niektóre geny, powodują uszkodzenia komórek i tkanek oraz przyspieszają proces starzenia. Jak twierdzą eksperci, dzięki wpływowi na układ odpornościowy i zwalczania stanów zapalnych, roślina ta wydaje się pomagać w zatrzymaniu rozwoju miażdżycy, równoważeniu poziomu cukru we krwi, zapobieganiu cukrzycy i przywracaniu optymalnej równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.

Jeśli chodzi o profilaktykę raka, to badaczom udało się wyizolować aktywne lignany (zwłaszcza jedną zwaną schisandryną A) z cytryńca chińskiego, które mają właściwości chemioochronne. Badania, które badały wpływ tej rośliny na narządy, tkanki, komórki i enzymy, wykazały, że pomaga ona kontrolować uwalnianie leukocytów, które promują stan zapalny i poprawiają zdolność do naprawy tkanek. Zdaniem badaczy cytryniec chiński wpływa również pozytywnie na czynniki aktywujące płytki krwi, metabolizm, zużycie tlenu, tworzenie kości i tolerancję na działanie toksyn.

Co więcej, według Memorial Sloan Kettering Cancer Center, badania na zwierzętach sugerują, że cytryniec chiński zwiększa poziom glutationu w wątrobie i aktywność reduktazy glutationu, obniża poziom cytokin zapalnych, aktywuje szlak eNOS, wykazuje apoptozę (śmierć szkodliwych komórek) i zwiększa proliferację komórek.

Cytryniec chiński — wpływ na zdrowie

Okazuje się również, że przyjmowanie cytryńca chińskiego wiąże z kilkoma innymi korzyściami zdrowotnymi.

Cytryniec chiński a zmniejszenie objawów menopauzy

Badanie z 2016 r., opublikowane w naukowym czasopiśmie "Climacteric", przeanalizowało wpływ ekstraktu z cytryńca chińskiego na kobiety z objawami menopauzy. Badacze ustalili, że cytryniec chiński jest skuteczny w łagodzeniu niektórych objawów, takich jak uderzenia gorąca, pocenie się i kołatanie serca.

Cytryniec chiński a ochrona skóry

Cytryniec chiński uważany jest także za naturalny tonik upiększający, który chroni skórę przed wiatrem, ekspozycją na słońce, reakcjami alergicznymi, zapaleniem skóry, stresem środowiskowym i gromadzeniem się toksyn. Chociaż potrzebne są bardziej formalne badania nad wpływem cytryńca chińskiego na zdrowie skóry, to w badaniu z 2015 r., opublikowanym w naukowym czasopiśmie "Molecular Medicine Reports" i przeprowadzonym na szczurach zaobserwowano, że ekstrakt z cytryńca chińskiego hamował obrzęk ucha, zmniejszając zapalenie skóry, filtrację komórek odpornościowych i produkcję cytokin, które są markerami zapalnych chorób skóry u ludzi.

Cytryniec chiński a wsparcie zdrowia seksualnego

Badania pokazują także, że cytryniec chiński ma korzystny wpływ dla płodności i zdrowia hormonalnego, pomagając promować silne libido, zapobiegając dysfunkcjom seksualnym, takim jak impotencja, i pozytywnie wpływając na narządy rozrodcze, w tym macicę. Co więcej, jak wynika z badań opublikowanych w 2014 r. na łamach naukowego czasopisma "Food & Function" cytryniec chiński może pomóc w gojeniu się kości i kształtowaniu gęstości mineralnej kości, bowiem pozytywnie wpływa na produkcję hormonów, w tym estrogenu. Dzięki temu cytryniec chiński jest przydatny w zapobieganiu chorobom takim jak osteoporoza, która często występuje u starszych kobiet, gdy doświadczają one zmian w poziomie hormonów.

Cytryniec chiński a procesy starzenia

Cytryniec chiński nie tylko pomaga ludzkiemu ciału radzić sobie ze skutkami starzenia, ale także wydłuża życie, poprawiając jego jakość. Okazuje się, że neuroprotekcyjne działanie tego zioła pomaga radzić sobie z utratą pamięci i innymi zaburzeniami neurodegeneracyjnymi, które mogą być związane z wiekiem. Co więcej, przeciwzapalne i antyoksydacyjne działanie cytryńca chińskiego pomaga radzić sobie z chorobami, które występują częściej wraz z wiekiem. Eksperci badali nawet wpływ jagód cytryńca chińskiego na starą mysz i wykazali, że zioło to nie tylko poprawia wrażliwość na insulinę, ale także zapobiega zanikowi mięśni.

Cytryniec chiński a zwiększenie wydajności fizycznej

Cytryniec chiński znany jest ze zwiększania siły i wytrzymałości, co czyni go popularnym wyborem wśród sportowców i entuzjastów fitnessu. Roślina ta pomaga organizmowi dostosować się do stresu fizycznego poprzez zwiększenie wykorzystania tlenu i produkcji energii w mięśniach. Jest również znana ze swojej zdolności do zmniejszania zmęczenia i poprawy ogólnej odporności fizycznej, co może prowadzić do lepszych sesji treningowych i wydłużenia czasu trwania ćwiczeń.

Skutki uboczne cytryńca chińskiego

Ogólnie przyjmuje się, że cytryniec chiński jest bezpieczny dla większości zdrowych osób, zwłaszcza w zalecanych dawkach. Jednak jak każda substancja aktywna może powodować skutki uboczne.

Dzieje się tak przykładowo, jeśli przyjmuje się wysokie dawki tej rośliny lub na pusty żołądek – mogą rozwinąć się objawy żołądkowe, takie jak:

Dlatego właśnie cytryniec chiński może nie być odpowiedni dla osób z takimi schorzeniami, jak wrzody, refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) lub hiperchlorhydria (wysokie stężenie kwasu żołądkowego).

Cytryniec może również działać stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy i u niektórych osób (zwłaszcza wrażliwych na kofeinę lub inne stymulanty) może powodować:

trudności z zasypianiem;
nerwowość;
nadmierne pobudzenie.

Bardzo rzadko cytryniec chiński może też może powodować reakcje alergiczne (swędzenie, wysypka, duszność), jednak tylko u osób uczulonych na składniki roślinne. Eksperci uważają również, że cytryniec może podnosić ciśnienie krwi – dlatego osoby z nadciśnieniem powinny stosować go ostrożnie. Istnieją też doniesienia o efektach odwrotnych (obniżenie ciśnienia), co sugeruje działanie normalizujące, zależne od dawki i organizmu.

Co więcej, w badaniach na zwierzętach wykazano wpływ cytryńca na układ hormonalny. Teoretycznie może też zaburzać cykl u kobiet wrażliwych hormonalnie (np. z PCOS). Należy jednak podkreślić, że większość badań badała wpływ tej rośliny na zwierzęta, a nie na ludzi.

Zobacz też: Zaburzenia miesiączkowania — to nie musi być objaw menopauzy

Cytryniec chiński — środki ostrożności

Podobnie jak w przypadku innych ziół/suplementów, również w przypadku cytryńca chińskiego, przed jego stosowaniem należy zachować pewne środki ostrożności.

Wiadomo, że cytryniec chiński wpływa na enzymy wątrobowe (np. CYP3A4, CYP2E1), co może zmieniać metabolizm niektórych leków, takich jak:

Istnieje bowiem możliwość, że cytryniec chiński może wpływać na sposób wchłaniania innych leków lub suplementów przez organizm, więc jeśli obecnie przyjmuje się leki na receptę w celu leczenia istniejących schorzeń, najlepiej porozmawiać z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania.

Niektóre badania wykazały również interakcje między cytryńcem chińskim a lekami stosowanymi w leczeniu raka.

Ponieważ cytryniec chiński wpływa na sposób przetwarzania leków przez wątrobę, może zwiększać ryzyko toksyczności lub zmniejszać działanie tych leków, które potencjalnie ratują życie!

Obecnie przyjmuje się, że cytryniec chiński może także nie być odpowiedni dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią. Eksperci zalecają, aby zawsze porozmawiać z lekarzem, zanim zacznie się przyjmować coś nowego.

Jak stosować cytryniec chiński?

Tradycyjne metody stosowania cytryńca chińskiego obejmują wymieszanie suszonego ekstraktu z owoców z wodą w celu stworzenia nalewki (w stosunku 1:6 wody do czystego ekstraktu). Można również znaleźć cytryniec chiński w postaci ekstraktu/nalewki, która jest już przygotowana i może być przyjmowana w dawkach 20–30 kropli dziennie. Wspomnianą dawkę można również podzielić na dwie części, jeśli się chce i przyjmować ją z posiłkiem.

W przypadku owoców cytryńca chińskiego można je bezpiecznie spożywać do trzech gramów dziennie. Z kolei jeśli chodzi o tabletki/kapsułki cytryńca chińskiego można je przyjmować od jednego do trzech gramów dziennie, z posiłkami.

Warto dodać, że cytryniec chiński jest także dostępny w postaci herbat, toników lub win, które można również przygotować samemu, mocząc do trzech gramów suszony owoców tej rośliny w gorącej wodzie przez 40-60 minut przed wypiciem. Do tak przygotowanej postaci można dodać inne wspomagające zioła, np. imbir, cynamon, korzeń lukrecji lub kurkumę.

Należy jednak pamiętać, że cytryniec chiński działa pobudzająco, dlatego najlepiej przyjmować go rano lub w ciągu dnia. Nie zaleca się przyjmować tej rośliny wieczorem, zwłaszcza jeśli ma się problemy z zasypianiem. Należy także pamiętać, że cytryniec chiński przyjmowany na czczo może podrażnić żołądek – najlepiej stosować go po posiłku.

Typowa kuracja trwa 4-8 tygodni, potem zaleca się 2-4 tygodnie przerwy. Eksperci podkreślają, że cytryniec chiński można stosować cyklicznie, np. 2 miesiące stosowania, 1 miesiąc przerwy. Ważne, by zawsze zaczynać stosowanie takich ziół/suplementów od najniższej zalecanej dawki, by ocenić reakcję organizmu i nie łączyć z silnymi stymulantami (np. kofeiną w dużych ilościach).

Zobacz też: Lukrecja zawiera związki, które hamują rozwój czerniaka

Przeczytaj źródło