Co się dzieje z zębami w kosmosie? Dentystka mówi, jak grawitacja wpływa na zdrowie astronautów

• Weź udział w największym badaniu zdrowia w Polsce!
• Więcej aktualnych wiadomości znajdziesz na stronie głównej Onetu

Ząb pod presją – barodontalgia w kosmosie

Jednym z największych zagrożeń dla uzębienia astronautów są pęcherzyki gazu uwięzione pod wypełnieniami zębów. Na Ziemi pozostają one niezauważalne, ale w warunkach zmniejszonego ciśnienia – typowych dla przestrzeni kosmicznej – mogą się powiększać, wywołując silny ból. To zjawisko, zwane barodontalgią, dotyczy nie tylko astronautów, ale także osób podróżujących samolotami, nurkujących czy wspinających się na duże wysokości.

– W warunkach mikrograwitacji taki pęcherzyk gazu może uciskać unerwioną miazgę zęba, powodując dotkliwy ból – wyjaśnia lek. dent. Agnieszka Juśkiewicz z Medicover Stomatologia. – Dlatego warto regularnie sprawdzać szczelność wypełnień, zwłaszcza przed aktywnościami, które wiążą się ze zmianami ciśnienia – dodaje.

Diagnostyka RTG i dokładne leczenie stomatologiczne to kluczowe kroki, które powinien podjąć każdy astronauta przed misją kosmiczną. W przeciwnym razie nawet drobne niedoskonałości w wypełnieniach mogą przerodzić się w poważny problem na orbicie.

Mikrobiom w stanie nieważkości

Ludzka jama ustna to dom dla milionów bakterii, zarówno tych korzystnych, jak i potencjalnie szkodliwych. W warunkach mikrograwitacji skład mikrobiomu zmienia się, co może prowadzić do problemów zdrowotnych. Badania wykazały, że podczas lotów kosmicznych różnorodność bakterii w jamie ustnej maleje, a liczba bakterii beztlenowych – które mogą być groźne dla zdrowia dziąseł – wzrasta.

– Na mikrobiom wpływa wiele czynników: higiena, dieta, a także specyficzne warunki życia na stacji kosmicznej, takie jak ograniczony dostęp do wody czy brak świeżych produktów – tłumaczy ekspertka. – Nie bez znaczenia są też stres, zmiana rytmu dobowego i promieniowanie kosmiczne – dodaje.

Stres, będący stałym towarzyszem astronautów, dodatkowo osłabia układ odpornościowy. Badania wykazały zmiany w poziomach białek i enzymów odpornościowych w ślinie członków załóg kosmicznych, co może zwiększać ryzyko infekcji i stanów zapalnych.

Układ odpornościowy w odwrocie

Długotrwałe przebywanie w przestrzeni kosmicznej to dla organizmu człowieka ogromne wyzwanie. Stres, zmiana warunków środowiskowych i brak naturalnego cyklu dnia i nocy mogą prowadzić do osłabienia układu odpornościowego. U niektórych astronautów zaobserwowano nawet reaktywację wirusów, takich jak opryszczka czy półpasiec.

– Osłabiony układ odpornościowy może prowadzić do stanów zapalnych dziąseł, które w warunkach długotrwałej misji stają się poważnym problemem – podkreśla Agnieszka Juśkiewicz. Dlatego przed lotem konieczna jest kompleksowa sanacja jamy ustnej, obejmująca leczenie próchnicy, usunięcie stanów zapalnych i sprawdzenie szczelności wypełnień.

Bruksizm i utrata masy kostnej – kosmiczne wyzwania

Stres związany z lotem kosmicznym może objawiać się bruksizmem, czyli niekontrolowanym zaciskaniem i zgrzytaniem zębami. To zjawisko prowadzi nie tylko do bólu stawów skroniowo-żuchwowych, ale także do uszkodzeń szkliwa i urazów zębów. Dodatkowym problemem jest utrata masy kostnej, która dotyka astronautów podczas długotrwałego przebywania w mikrograwitacji. Dotyczy to również kości wyrostka zębodołowego, co może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia jamy ustnej.

– Kości muszą być stymulowane, by zachować swoją gęstość. Na Ziemi tę funkcję pełnią zęby podczas gryzienia i żucia. W kosmosie brak grawitacji może prowadzić do zmian w strukturze kości i mięśni twarzy – ostrzega dentystka.

Dentysta na orbicie?

Stacja kosmiczna ISS znajduje się około 400 kilometrów od Ziemi, co oznacza, że w razie nagłego problemu z zębem pomoc stomatologiczna jest bardzo ograniczona. Astronauci mają do dyspozycji jedynie podstawowy zestaw ratunkowy, zawierający środki przeciwbólowe, tymczasowe wypełnienia i zestaw do ekstrakcji zęba.

– Leczenie kanałowe w takich warunkach jest niemożliwe, dlatego w razie poważnych problemów ząb po prostu usuwa się – mówi Juśkiewicz. – Na Ziemi takie sytuacje można łatwo uniknąć dzięki regularnym wizytom u dentysty i odpowiedniej profilaktyce – dodaje.

Kosmiczna lekcja dla Ziemian

Choć większość z nas nigdy nie poleci w kosmos, doświadczenia astronautów są cenną lekcją dla wszystkich. Regularna higiena jamy ustnej, dbałość o szczelność wypełnień i kompleksowe leczenie stomatologiczne to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim zdrowia całego organizmu. W końcu, jak pokazuje przykład astronautów, nawet najmniejszy problem z zębem może w ekstremalnych warunkach stać się poważnym zagrożeniem.