Bolało tak, że nie mogła przejść 500 metrów. Pomogła jedna rzecz. "Ma 88 lat i wróciła do pracy"

• Dobrze dbasz o zdrowie? Odpowiesz na te pytania i poznaj swój Indeks Zdrowia!
• Więcej takich historii znajdziesz na stronie głównej Onetu

Marianna Lach, Magdalena Żmudziak, Medonet.pl: W Klinice Neuroortopedii i Neurologii Narodowego Instytutu Geriatrii Reumatologii i Rehabilitacji operowane są osoby w różnym wieku. To znaczy, że wiek nie decyduje o kwalifikacji do operacji kręgosłupa?

Prof. dr hab. n. med. Robert Gasik: Nie. Wiek sam w sobie nie jest przeciwwskazaniem. U osób starszych trzeba jednak uwzględniać większą kruchość tkanek i częstsze choroby współistniejące. Kluczowe jest indywidualne podejście i dostosowanie planu leczenia do stanu pacjenta, a nie do jego wieku w metryce. Przykładem może być Pani Ewa. Nasza pacjentka ma 88 lat. Podkreślę — to wciąż czynna zawodowo lekarka pediatra. Proszę sobie wyobrazić, że przed zabiegiem miała trudności z chodzeniem i nie mogła pokonać nawet 500 metrów. To utrudniało normalne funkcjonowanie, także w zakresie jakiejkolwiek aktywności zawodowej, którą wciąż bardzo chciała prowadzić. Po operacji wróciła do aktywnej pracy i pomaga chorym dzieciom.

Kolejna historia, która jest dla nas inspiracją, to przykład kolejnego naszego pacjenta. Pan Janusz ma 81 lat. Zanim trafił do naszej kliniki, miał kłopoty z codziennymi czynnościami. A dziś… pokonuje ponad 10 tysięcy kroków dziennie i nadal pracuje zawodowo. Swoją wiedzą, doświadczeniem i aktywnością wspiera rodzinę, pomagając prowadzić rodzinną firmę.

Jakie są najczęstsze choroby kręgosłupa występujące u osób starszych?

Przede wszystkim zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Wiążą się z upływającym czasem, z wiekiem. Są częste i wynikają głównie z naturalnego procesu starzenia się tkanek, a nie z przebytych wcześniej urazów czy chorób przewlekłych. Ich rozwój i nasilenie zależą od wielu czynników — między innymi od wieku, charakteru pracy, predyspozycji genetycznych, a także trybu życia. Mogą na nie wpływać także inne choroby towarzyszące, typowe dla tej grupy wiekowej. Dlatego nie można patrzeć na kręgosłup w oderwaniu od ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W efekcie wszystkie te czynniki razem mogą prowadzić do dolegliwości, z którymi starsze osoby zgłaszają się po pomoc do lekarza lub fizjoterapeuty.

Jakie są pierwsze objawy, które powinny skłonić do konsultacji specjalistycznej bądź operacji?

Najczęstszym sygnałem ostrzegawczym jest ból kręgosłupa. Nie chodzi jednak o krótkotrwały, przemijający, ale o ból przewlekły lub bardzo silny, który istotnie ogranicza codzienne funkcjonowanie. Zarówno przewlekłość, jak i duże natężenie dolegliwości mogą wskazywać poważniejszy problem wymagający dalszej diagnostyki, a czasem leczenia zabiegowego. (Nie wiesz, jak radzić sobie z bólem przewlekłym? Przeczytaj nasz artykuł TUTAJ).

Czy diagnostyka chorób kręgosłupa u osób starszych różni się od tej stosowanej u młodszych pacjentów?

Pula badań diagnostycznych jest w zasadzie podobna, jednak u starszych pacjentów częściej występują choroby współistniejące, które mogą wpływać na obraz kliniczny. Przykładem może być osteoporoza, która zmienia przebieg i charakter dolegliwości bólowych oraz predysponuje do niektórych schorzeń rzadziej spotykanych u młodszych osób. W praktyce pacjent, opisując swoje objawy, pomaga lekarzowi ukierunkować dalsze badania.

Co można zrobić, aby pomóc osobom starszym z chorobami kręgosłupa, zanim rozważy się operację?

Zawsze zaczynamy od leczenia zachowawczego — farmakoterapii, rehabilitacji oraz profilaktyki. Często wystarczy wyeliminować nieprawidłowe nawyki lub złe nawyki ruchowe, by pacjent poczuł się lepiej. W medycynie obowiązuje zasada: leczenie powinno być jak najskuteczniejsze, ale jednocześnie jak najmniej obciążające i ryzykowne. Operacja nie powinna być leczeniem pierwszego wyboru, choć oczywiście jest grupa pacjentów, u których już na pierwszej wizycie widać, że będą jej wymagać.

• Może cię zainteresować: Z tym seniorzy przychodzą do lekarza. Wciąż wierzymy, że starość musi boleć

Jakie zabiegi wykonuje się najczęściej u osób starszych?

Najczęściej są to operacje odbarczające struktury nerwowe, uciskane przez tkanki kręgosłupa objęte procesami degeneracyjnymi, na których narastają różne tkanki tzw. zmiany wytwórcze. W zależności od przypadku mogą to być zabiegi mniej lub bardziej inwazyjne, z zastosowaniem implantów. Często operuje się też złamania kręgosłupa będące powikłaniem osteoporozy.

Jak wygląda proces kwalifikacji starszego pacjenta do operacji?

Poza oceną ortopedyczną lub neurochirurgiczną konieczne jest zbadanie stanu ogólnego. Często wymagana jest konsultacja specjalisty zajmującego się chorobami współistniejącymi, np. kardiologa. Nawet jeśli pacjent nie ma objawów kardiologicznych, a jest w wieku starszym, zlecam EKG i konsultacje kardiologa — to kwestia bezpieczeństwa.

Ile trwa powrót do sprawności po operacji kręgosłupa? Kiedy pacjent może wyjść do domu?

Pacjent może opuścić szpital już po kilku dniach i nie jest to nic nadzwyczajnego. Jeśli rany goją się prawidłowo, ból jest opanowany, a chory jest w stanie samodzielnie funkcjonować, zostaje wypisany. Natomiast pełna rekonwalescencja jest procesem stopniowym i może trwać około 8 tygodni. Najpierw niewielkie ruchy i krótkie spacery, należy ograniczać obciążenia, stopniowo zwiększając aktywność.

• Przeczytaj także: Jan trafił na SOR. Lekarka powiedziała: klasyczny udar. Dopiero potem przyznał się co robił dzień wcześniej

Jak wygląda rehabilitacja po operacji u osób starszych?

Jeśli pacjent nie ma niedowładów, początkowo zalecam spacery i lekką aktywność zamiast intensywnej rehabilitacji. Ćwiczenia celowane wprowadza się dopiero po kilku miesiącach, gdy kręgosłup się zagoi. Plan jest zawsze indywidualny. Do sportów wymagających dużej aktywności fizycznej można wracać zwykle po około 6 miesiącach, stopniowo zwiększając obciążenia. Czasami są wręcz zalecenia, żeby pewne grupy mięśniowe, które wpływają na prawidłową postawę, Pacjenci ćwiczyli zaraz po wyjściu ze szpitala.

Panie profesorze, a jak dbać o kręgosłup? Co jest dla niego najlepsze, żeby chociażby uniknąć operacji?

Podstawą jest profilaktyka, czyli utrzymanie prawidłowej masy ciała, zdrowa dieta, regularne przerwy w pracy i ćwiczenia, a także dbanie o silny gorset mięśniowy. Bardzo ważna jest ergonomia pracy np. ruchome biurka, dzięki którym możemy zmieniać pozycje i odciążać kręgosłup. Trzeba unikać długotrwałego statycznego obciążenia, bo kręgosłup został stworzony do ruchu. Ćwiczenia należy dobierać indywidualnie i wprowadzać stopniowo, bez przesady w żadną stronę. Niektórym służy bieganie, a dla innych będzie to zbyt obciążające.